Hvar er Híbýlaauður?

Anna María Bogadóttir

„Nú virðist tími til þess kominn að við gætum vel að því hvert við stefnum. Með stórauknu menningarsambandi við umheiminn eigum við nú að hafa öðlast þá menntun að við getum valið og hafnað réttilega og byggt einungis á þann hátt sem er í samræmi við þarfir okkar og getu, en tekið ekki athugasemdalaust við öllu því sem að okkur er rétt,” segir í bókinni „Húsakostur og híbýlaprýði” sem kom út árið 1939. Bókina rita arkitektar, læknir, bankamaður, rithöfundur, alþingismaður og húsgagnahönnuðir, og segja það „djarfa fyrirætlan að skrifa bók um híbýli vorra daga og hvernig þeim verði best fyrir komið.” Dirfska höfunda sem og leiðbeinandi, skarpur og hlýr tónn bókarinnar eru innblástur að „Híbýlaauði,” sem líkt og fyrirmyndin fæst við híbýli vorra daga út frá sjónarhorni arkitektúrs, hönnunar, verkfræði og efnahags.

Hlutverk hverrar kynslóðar er að skipuleggja, byggja og búa í samræmi við bestu þekkingu á hverjum tíma. Síðastliðna tæpu öld hafa risið íbúðahverfi sem endurspegla breytingar hvað snertir hugmyndafræði, vilja, verkþekkingu og félags-­ og fjárhagslegt bolmagn sam­félagsins. Frá húsnæði með áherslu á jöfnuð, lýðheilsu, dagsbirtu og útsýni úr öllum íbúðum yfir í einsleitari einingahús í krafti nýrrar byggingatækni, vaxandi trú á frjálsan markað og brotthvarf hins opinbera af húsnæðismarkaði undir lok 20. aldar. Fyrir um áratug steig íslenska ríkið aftur inn á húsnæðismarkaðinn, íbúðir eru enda ekki hilluvara heldur grunn innviður og stærsta og áhrifa mesta fjárfesting samfélags og einstaklinga: Gerir dagsbirta á öllum hæðum húsa okkur ríkari? Eru samverurými hagkvæm eða óhagkvæm og leynist eitthvað í búrinu sem er umhverfisvænast og best í stöðunni?

Húsnæðisáskorun samtímans snýst um að móta lífsumgjörð komandi kynslóða. Einstaklinga sem í auknum mæli munu búa saman í fjölbýlishúsum. Því þarf að huga að nærandi samveru, gróðri, leik og ljósi svo hægt sé að þrífast og blómstra í dagsins önn.  Íslendingar eru hámenntuð þjóð með fjölda fag­ og fræðimanna á ólíkum sviðum. Innleidd hafa verið metnaðarfull gæðastjórnunarkerfi og rafræn stjórnsýsla í mannvirkjagerð. Hins vegar er vaxandi áhyggju efni að íbúarnir, líðan þeirra, samvera og athafnir í daglegu lífi, virðast hafa týnst í fyrir­ferðarmikilli umræðu og aðgerðum um húsnæðismál.

Íslenskt samfélag er orðið mun ríkara og fjölskrúðugra en árið 1939. Sífellt hærra hlutfall landsmanna er af erlendum upp­runa og mannaflsfrek ferðaþjónusta er sú atvinnugrein sem aflar mestu gjald­eyristekna. Gervigreind, loftlagsvá, stríð í Evrópu og fyrir botni Miðjarðarhafs og eldsumbrot á Reykjanesi er meðal þess sem skekur íslenskt samfélag. Enn sem fyrr eigum við þó að vera þess umkomin „að byggja einungis á þann hátt, sem er í samræmi við þarfir okkar og getu, en taka ekki athugasemdalaust við öllu því, sem að okkur er rétt”. Íbúinn þarf að komast aftur inn í kjarna umræðunnar um uppbyggingu íbúða, þar sem hann á heima. Þannig getur híbýlaauðurinn, sem býr í virkni og upplifun hvers og eins okkar og saman, fengið metávöxtun.

Fleiri greinar

Elsa Ævarsdóttir

Ásgeir Brynjar Torfason